Klimaatadaptieve metamorfose HittePlein

Hoe kunnen we de omgeving aanpassen aan intensere hitte en droogte? Deze vraag ligt ten grondslag aan de activiteiten in proeftuin het HittePlein op The Green Village. Na twee jaar innoveren op, onder en naast een kale, verharde ruimte gaat het plein binnenkort op de schop. Er komt een groener, koeler, klimaatbestendiger plein voor terug.

Met het weer en het klimaat in stedelijk gebied werkt het anders dan in het buitengebied. Hoe ruimte is ingericht en bebouwd is namelijk van grote invloed op hoe wind, neerslag en de straling en warmte van de zon zich er manifesteren en hun weg vinden.

Windscherm, zonnescherm

Van plek tot plek en van wijk tot wijk kunnen grote verschillen optreden. Denk aan hoe een rij hoge gebouwen als een windscherm kan fungeren of een rij bomen als een zonnescherm. In open, verharde ruimten zonder bomen of andere beschutting loopt de temperatuur op zomerse dagen een stuk hoger op dan waar ruimschoots schaduw is of een verkoelend briesje waait. Verhard oppervlak voorkomt bovendien dat neerslag makkelijk de grond in stroomt wat ertoe kan leiden dat tijdens een droge periode de bodem uitdroogt. Hierdoor verzakken gebouwen eerder en het stedelijk groen verdort in plaats van dat het (verkoelend) water verdampt. Bebouwing houdt ook warmte vast waardoor het in de stad niet zo makkelijk afkoelt als erbuiten. Als het ergens heel heet wordt – dat kan buiten én binnen gebeuren –  staan mensen bloot aan hittestress en dat is een serieus gezondheidsrisico.

Stadsklimaten

De wisselende omstandigheden in een stad, maar ook in een dorp, creëren in feite verschillende kleinschalige klimaten. Tijdens een hittegolf is het in de groene, ruim opgezette buitenwijk die ook nog grenst aan een park bijvoorbeeld veel beter uit te houden dan in die ene grijze buurt waar huizen, winkelpanden en flatgebouwen dicht op elkaar staan en amper bomen groeien.  Hoe je nu precies de omgeving klimaatbestendig maakt in verhouding tot zo’n stadsklimaat is nog best een puzzel. Op het HittePlein worden al verschillende innovaties getest op hun klimaatadaptieve werking. Studenten en onderzoekers van onder meer de TU Delft doen hier onderzoek naar. Doordat het plein anders wordt ingericht, kunnen innovaties en onderzoek worden uitgebreid. Naar een ontwerp van architect en onderzoeker Eva Stache zal BAM Infra Nederland de ongeveer 630 m² pleinoppervlak herinrichten. Dit gebeurt in de loop van het najaar 2022.

Koeling

Groenstroken en bomen gaan zorgen voor koeling waarbij de oriëntatie van dit groen ten opzichte van de verharde delen in principe een verkoelend windje in de hand werkt. Over de keuze van en variatie in vegetatie is goed nagedacht. Een plein moet immers ook toegankelijk en begaanbaar zijn. Ook de innovaties voor waterberging en groene daken op The Green Village worden aan het plein gekoppeld zodat opgevangen hemelwater bijvoorbeeld naar de planten en bomen op het plein toe kan. Al met al ontstaat een nieuw type plein dat als voorbeeld kan gaan dienen voor de inrichting van vergelijkbare plekken elders in het land. Er gaan verschillende onderzoeken plaatsvinden. Deze zullen vaak door studenten worden uitgevoerd, zodat het plein nog nadrukkelijker als leerruimte fungeert.

Uitgebreid onderzoek

In het onderzoek worden onder meer de volgende vragen behandeld:

• Hoe kunnen pleinen en vergelijkbare plekken ook tijdens hittegolven fungeren als comfortabele verblijfruimtes?
• Hoe beleven omwonenden en andere gebruikers van deze plekken hitte en wat kunnen zij doen om hittestress te verminderen?
• Hoe kan groen bijdragen aan een comfortabele en gezonde leefomgeving voor mens en dier?
• Aangezien hitte vaak samenvalt met droogte: hoe kan een duurzame watervoorziening worden geschapen?
• Wat is de relatie tussen het klimaat van de buitenruimte en dat van de binnenruimtes van omliggende woningen en kantoren?

Om hierachter te komen, zullen onderzoekers en studenten het plein en de naaste omgeving uitgebreid bemeten. Met ondernemers worden de werking en effecten van innovaties gemonitord. Hoe verschillende inrichtingsmaatregelen uitwerken kan onder meer met behulp van simulatiemodellen worden getoetst. Inzichten die op het nieuwe HittePlein ontstaan, vormen de basis voor nader overleg tussen de innovatieve ondernemers, de betrokken onderzoekers en gemeenten, waterschappen, ontwerpbureaus, aannemers en andere relevante partijen, zodat kan worden toegewerkt naar bruikbare ideeën en toepassingen voor hitte- en droogtebestendige pleinen, zoals praktische ontwerprichtlijnen.